Er is een plekje in mijn woonplaats waar iedereen hier wel eens van gehoord heeft, maar weinigen weten waar het is. Ik wel. Het is in het bos op een meter of 20 van de weg. Als je achterom kijkt zie je “Villa Medan”, het huis waar het kwaad in de vorm van de Sicherheitsdienst neergestreken was.
Alles wat rest is een kruis met een steen waarop een korte zin en een naam vermeld staan : “Hier viel voor Koning en Vaderland op 25 April 1945 Ernst van Kempen” . Een meter of twintig verder vind je sinds een paar jaar nog een steen met een naam, leeftijd en sterfdatum: “Aaron Loterijman – 53 jaar – 27 April 1945”.
Beide zijn op die plek standrechtelijk geëxecuteerd door Willy Kulla, een fanatiek lid van de SS. Ernst omdat hij een vrachtwagen met goederen die uit de opslag van zijn vader gehaald waren achtervolgde. Hij werd opgepakt waarna een oplettende Duitser een schematische tekening van een Mills granaat in zijn binnenzak vond (toegegeven, waarschijnlijk niet zijn meest doordachte actie als lid van het verzet). Aaron had niets anders op zijn kerfstok dan het feit dat hij Joods was.
Het is een plek waar ik vaak te vinden ben op 4 Mei, juist omdat er verder niemand is. Ik kan er op een vreemde manier troost uit putten dat hoewel zowel Aaron als Ernst eenzaam stierven daar op die plek in het bos er in ieder geval iemand bij ze is tijdens de dodenherdenking. Er ligt ieder jaar een bosje bloemen bij de plek waar Ernst en Aaron vielen, en ik leg er altijd eentje bij waarna ik wacht. Wacht tot het 20:00u is en het oorverdovende geluid van de stilte over mij heen spoelt.
Het kwaad is niet slechts een metafysisch begrip, het is net zo reëel als jij en ik dat zijn. Soms heeft het een naam, en in dit verhaal is die naam Willy Kulla. Willy was een slecht mens, maar geen monster. Monsters bestaan niet, er zijn alleen mensen die monsterlijke daden verrichten. Het kwaad bestaat niet, er zijn alleen mensen
Je bent geen slachtoffer, je wordt een slachtoffer. Het maakt voor het slachtofferschap niet uit of je met opgeheven kin de kogel afwacht of smekend op je knieën om genade smeekt. In dit verhaal hebben de slachtoffers namen: Ernst van Kempen en Aaron Loterijman.
Hoewel ik zelf soms best aardig met woorden kan spelen werd ik zelf wel even stil van de speech van Hans Goedkoop bij de herdenking van dit jaar, en met name deze passage:
'Nu we met een nieuw oog vaststellen wat er niet mag, blijkt dat we vastzitten aan regels en routines die zich voordoen als het recht, maar net de geest daarvan ontberen. De banaliteit van het kwaad – nazisme heb je er niet eens voor nodig."
Hans Goedkoop, “Wat niet mag”. Lees de indrukwekkende speech hier in zijn geheel terug.
.